14 Temmuz 1926 - Atatürk'e Suikast Girişiminde Bulunan Sanıklar İdam Edildi

Suikast girişimi, 15 Haziran 1926 günü Mustafa Kemal Balıkesir’deyken İzmir’de Giritli Şevki adlı bir motorcunun doğrudan dönemin İzmir Valisi Kazım Dirik’e ulaşması ve ihbar etmesiyle ortaya çıktı. Suikastçiler, İzmir Kemeraltı çarşısının ana caddesini (günümüzdeki adı “Anafartalar Caddesi“, o dönemdeki adı “Mevleviler Sokağı”) gören bir otelin pencerelerinden, Mustafa Kemal Paşa’nın gezi programından ötürü caddeden geçtiği sırada ateş açmayı planlıyorlardı. 

İhbara göre suikastçilerin arasında Ziya Hurşit, Gürcü Yusuf, Laz İsmail ve Çopur Hilmi vardı. Yaptıkları plana göre bu kişiler Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’i İzmir gezisinde Kemeraltı karakolu önünde ateş ederek öldürecekler, kargaşadan yararlanarak Yemiş çarşısında bekleyen bir arabayla Giritli Şevki Bey’in rıhtımda bekleyen motoruna binip, Sakız Adası’na kaçacaklardı. Fakat son anda Şevki Bey’in pişmanlık duyarak suikastçıları ihbar etmesi sonucu suikast girişimi ortaya çıkmıştı. Suikast şebekesi, aylardan beri özel hazırlıklarla her ne olursa olsun Gazi'ye karşı suikast yapmayı ve bu suretle de hükümeti devirmeyi kararlaştırmıştı. Suikastı hazırlayanlar, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’na mensup kimselerdi. En önemlileri ise Terakkiperver Fırka’dan İzmit Milletvekili Şükrü Bey ile eski İttihat ve Terakkici Kara Kemal'di. Suikast önce Ankara'da tasarlanmış, Erzincan Milletvekili Sabit Bey'le Faik Bey'in müdahaleleri ile önlenmiş, daha sonra Bursa'da düşünülmüş, bu da uygun görülmeyerek İzmir'de gerçekleştirilmesine karar verilmiştir.

16 Haziran 1926'da İzmir'e gelmesi beklenen trenin gelmemesi ve Giritli Şevki’nin pişman olup durumu İzmir Valisi Kazım Dirik’e ihbar etmesi sonucu suikastçılar silahları ile birlikte yakalanmışlardır. 

İtirafın hemen akabinde Vali Dirik Atatürk’e bir telgraf çekmiş ve suikasti şu sözlerle bildirmiştir: “Şahsı devletlerine tertip edildiği anlaşılan bir suikast girişimi meydana çıkarılmış olduğundan lütfen hareketlerinin tehiri, arz ve rica olunur.”

O gece ve ertesi gün İstanbul ve İzmir’de yapılan tutuklamalarda Ziya Hurşit, Gürcü Yusuf, Laz İsmail ve Çopur Hilmi yakalandılar. Suikastın arkasında kapatılmış Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın içindeki bir grup olduğu sonucuna varıldı. Yargılananlar arasında partinin kurucularından Kâzım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Bekir Sami Kunduh, Cafer Tayyar Eğilmez, Vasıf Karakol gibi Kurtuluş Savaşı’nın önde gelen isimleri de vardı. Bu ünlü kişilerin çoğu beraat etti. Ancak İttihat Terakki Cemiyeti’nin önde gelen isimlerinden Ziya Hurşit Bey, Laz İsmail, Gürcü Yusuf, Çopur Hilmi, Ahmet Şükrü Bey, Arif Bey, İsmail Canbulat Bey, (Sarı Efe) Edip Bey, Abidin Bey, Halis Turgut Bey, Rüştü Paşa, Hafız Mehmet Bey, Miralay Rasim Bey, Kara Kemal Bey, Abdülkadir Bey idam edildiler. 

18 Haziran 1926 Mustafa Kemal Paşa suikast girişimi hakkında Anadolu Ajansı’na verdiği demecini şu unutulmaz cümleyle bitirmişti:

“Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.”