Mustafa Kemal'in Anadolu'ya geçtikten sonra halkı Milli Mücadele konusunda ayaklandırması, tutuklanması için görevlendirilen Kazım Paşa'nın Mustafa Kemal Paşa'nın emrine girmesi, Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin başarılı olması İstanbul Hükümeti'nin tüm dikkatini Anadolu'ya çevirmişti. İstanbul Hükümeti'nin başındaki Damat Ferit Paşa'nın Milli Mücadele'ye karşı olması ve Sivas Kongresi'ni engelleme girişimi Sivas Kongresi delegelerinin sabrını taşırmış ve karşı hamle yapmaya mecbur bırakmıştı. Delegelerin çabaları sonuç vermiş, Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde çıkan isyanlar çıkmış ve 1919 Eylül'ünün son günlerinde Damat Ferit Paşa Hükümeti istifa etmek zorunda kalmıştı.
İstifa eden hükümetin yerine 2 Ekim 1919'da Ali Rıza Paşa liderliğinde yeni bir hükümet kuruldu. Yeni hükümet eskisinin aksine Milli Mücadele'ye olumlu bakıyordu. Yeni kurulan hükümet 3 Ekim'de Mustafa Kemal ile yazışmalara başladı. Mustafa Kemal İstanbul Hükümeti'nden Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde alınan kararlara bağlı olunmasını, Ulusal Meclis toplanana kadar önemli bir karar alınmamasını, Paris Barış Konferansı'na Temsil Heyeti'nin de onayını almış kişilerin gönderilmesini ve atamalarda söz sahibi olmayı talep ederken Ali Rıza Paşa Hükümeti ise bu taleplerin bazılarını kabul edip karşılık olarak İstanbul Hükümeti'ne tam destek olunmasını ve hükümet işlerine muhalefet edilmemesini istedi. İki taraf da taleplerini iletmiş ancak bir sonuç alınamamıştı. Ali Rıza Paşa Hükümeti'nin Bahriye Nazırı Salih Paşa Anadolu'ya bir heyet gönderilmesini ve yüz yüze görüşülmesini önerdi. 9 Ekim 1919 günü Cemal Paşa tarafından çekilen telgraf sonucunda Mustafa Kemal Paşa bu öneriyi kabul edince Ali Rıza Paşa, Salih Paşa başkanlığında bir heyeti Amasya'ya gönderdi. Mustafa Kemal Paşa arkadaşları Rauf Bey(Orbay) ve Bekir Sami Bey(Kunduh) ile 18 Ekim'de Amasya'ya vardı.
Salih Paşa'nın da gelmesiyle görüşmeler 20 Ekim'de başladı. Sivas Kongresi'nde alınan kararların tartışıldığı görüşmeler üçüncü gün sona erdi. 22 Ekim 1919'da taraflar üçü açık ve imzalı, ikisi gizli ve imzasız beş protokol imzaladı. İmzalanan Amasya Protokolü'ne göre:
-Türk illeri düşmana bırakılmayacak, manda ve himaye asla kabul edilmeyecek, Türk vatanının bütünlüğü ve bağımsızlığı korunacaktı.
-Azınlıklara siyasi egemenliği ve sosyal dengeyi bozacak ayrıcalıklar tanınmayacaktı.
-Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, İstanbul Hükümeti tarafından resmen tanınacaktı.
-İtilaf Devletleri ile yapılacak olan barış görüşmelerinde Heyet-i Temsiliye'den de bir temsilci bulunacaktı.
-Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İstanbul'da toplanmasının güvenlik bakımından uygun olmadığı için meclis İstanbul dışında toplanacaktı.
Meclis’in taşınmasına dair istek anayasaya aykırı olacağı gerekçesiyle İstanbul Hükümeti tarafından tartışılmadan reddedildi, Mustafa Kemal Paşa da bu talepte ısrarcı olmadı ve mutabakata varıldı. Mustafa Kemal Paşa İstanbul Hükümeti'nin Milli Mücadele yanlısı olması nedeniyle orta yolu bulmak istiyordu ancak alınan kararlardan da tam olarak memnun olmadı. Çünkü Meclis İstanbul'da oldukça padişah ve İtilaf Devletleri'nin baskısını hissedecek ve istenilen çalışma ortamı asla sağlanamayacaktı. Nitekim Mustafa Kemal'in düşündüğü şey gerçek oldu. Yeni seçimler ülke genelinde yapıldı ve Milli Mücadele yanlısı vekillerin sayısı saltanat yanlılarından daha fazla oldu. Bu durum İtilaf Devletleri’nin hiç hoşuna gitmedi. Kısa bir süre sonra da Meclis kapatıldı.
Amasya Protokolü ile Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları ilk siyasal başarılarını elde etmiş oldular. İstanbul Hükümeti başta darbeci gözüyle baktıkları Anadolu'daki Milli Mücadele yanlılarıyla masaya oturup bir protokol imzalayarak onları resmen tanıdığını kabul etmiş oldu. Bu protokol ve hemen akabinde yaşananlar ile Anadolu artık hiç şüphe etmeksizin İstanbul'dan bir fayda olmadığını ve kurtuluşun tek çaresinin Anadolu olduğunu anladı. Milli Mücadele daha disiplinli, daha kalabalık ve dolayısıyla daha etkili bir hal aldı.
Henüz Yorum Yapılmamış